سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): دفاع مقدس تابلوی تمام نمای عشق و ایثار ملت بزرگ ایران و نمادی گویا از جلوه‌های غرورآفرین و افتخارآمیزی بوده که استقامت و پایداری دلیرمردان ایران را در برابر تجاوز ناجوانمردانه نیروهای بعثی به زیبایی به نمایش درآورده است.
لحظه‌هایی را که فرزندان رشید ایران در جبهه‌ها آفریدند، از جمله ماندگارترین برهه‌های تاریخ کهن این مرز و بوم است.در این میان نقش و سهم مردم خطه دلاورخیز لرستان که دارای سوابق درخشانی در دوران دفاع مقدس است بر هیچکس پوشیده نیست و با آغاز جنگ تحمیلی مردم این خطه در قالب نیروهای مردمی ابتدا به صورت پراکنده و در قالب یگان‌های مختلف در مناطق عملیاتی حضور یافته و در خلق حماسه‌های جاویدان ایفای نقش کردند.
مردم سلحشور لرستان با تقدیم ۶ هزار ۵۵۶ شهید والامقام، سهم عظیمی را در وادی عاشقانه دفاع از ارزش‌ها به خود اختصاص دادند که در این میان عملیات «کربلای ۴» که با رمز «یا محمد رسول‌الله (ص)» در تاریخ ۰۳/۱۰/۱۳۶۵ شروع شد، با اینکه جلوه‌گاه رشادت‌ها و ایثارگری‌های همه رزمندگان بود؛ اما نقش نیروهای لرستانی در آن برجستگی و نمود والاتری داشت.
کتاب معمای «پنج‌ضعلی؛ مروری بر عملیات کربلای ۴» به توضیح وضعیت جغرافیایی منطقه، شرح عملیات کربلای ۴، شرح عملیات در پنج‌ضلعی و نتایج و تأثیرات عملیات کربلای ۴ و عملکرد لشکر ۵۷ در این عملیات پرداخته است. گردآوری کتاب را بنیاد سعادتی بر عهده داشته و این اثر با حمایت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان لرستان در ۱۸۴ صفحه سال ۱۳۹۱ از سوی انتشارات آیین احمد منتشر شده است.
همچنین در کتاب همگام با رزمندگان در عملیات کربلای ۴ در چهار فصل با سرفصل‌های؛ زمینه‌سازی عملیات، اعزام نیروها و شروع عملیات، وقایع عملیات و نتایج عملیات، خاطرات رزمندگان حاضر و ناظر در این عملیات همچون سردار محسن رضایی، سردار شهید احمد سوداگر، سردار مرتضی کشکولی، سردار علی‌اکبر نوری، سرهنگ ماشاالله بازگیر به‌صورت روایتی داستانی از سوی گردآورنده بنیاد سعادتی نقل شده است. ازجمله مهمترین ویژگی‌های این کتاب چینش روایات پشت سر هم و تسلسلی که با توجه به شیوه نگارش نویسنده، خواننده هرلحظه خود را در موقعیت‌های مختلف عملیات احساس می‌کند. این کتاب از سوی انتشارات پیام ایثار در سال ۱۳۹۶ با ۱۸۸ صفحه منتشر شده است.
در ادامه براساس این دو کتاب مروری بر عملیات کربلای ۴ داشته‌ایم.
منطقه عملیات «کربلای ۴»، به جنوب غربی ایران و شرق شهر مهم و استراتژیک «بصره» که به منطقه عملیاتی «شلمچه» معروف است، محدود می‌شد که تقریباً نزدیک‌ترین محور مواصلاتی به این شهر بود.
اهداف عملیات «کربلای ۴»
انهدام نیروهای دشمن در منطقه عملیاتی غرب اروند، افزایش فشار به حامیان جهانی و منطقه‌ای عراق، به‌دست آوردن موقعیت برتر سیاسی – نظامی، پاسخگویی به شرارت‌های دشمن در حمله به مناطق مسکونی و صنعتی، تصرف مواضع حساس و از تیررس خارج کردن شهرهای «آبادان» و «خرمشهر»، نزدیک شدن به شهر «بصره» و تأسیسات و بنادر و مراکز حساس منطقه، تصرف «ابوالخطیب» و محاصره نیروهای مستقر در شبه جزیره «فاو» و تهدید «بصره» از جنوب، از مهمترین اهداف عملیات «کربلای ۴» بود.
دشمن از سوی عامل نفوذی، نسبت به عملیات «کربلای ۴» کاملاً توجیه شده بود. در این عملیات نیروهای خودی فقط در جزیره «سهیل» قطعه «ام‌الرصاص»، «ام‌البانی»، «بلجانی» و پنج ضلعی «شلمچه» نفوذ داشتند که علت اصلی این امر آگاهی دشمن از حمله نیروهای ایران بود. دشمن علاوه بر اطلاعاتی که از سوی آمریکا در اختیارش گذاشته شده بود، با هوشیاری کامل و استفاده از تاکتیک‌های ضدغواص و شناور، مانع انجام عملیات شده بود و در شب عملیات با استفاده از منورهایی که توسط هواپیماها پرتاپ می‌کرد و اجرای چند مورد بمباران کنار نهر عریض و اجرای آتش مؤثر بر روی رودخانه «اروند»، سازمان نیروهای غواص و موج دوم و سوم را به هم زد و اجرای عملیات را مختل کرد.
نقش لشکر ۵۷ در عملیات «کربلای ۴»
نیروهای لشکر ۵۷ حضرت ابوالفضل (ع) سپاه لرستان در اواخر آبان‌ماه سال ۱۳۶۵ از اسلام‌آباد به پادگان «شفیع‌خانی» فرا خوانده شدند تا در این عملیات شرکت کنند. محور لشکر ۵۷ یکی از سخت‌ترین محورهای عملیاتی منطقه «کربلای ۴» بود، قبل از آن، تحرکات سپاه و ارتش در این محور به شکست انجامیده بود، چون عراق علاوه بر اینکه موانع بسیار سختی را در این محور به‌کار گرفته بود، از زبده‌ترین نیروهایش نیز در آنجا استفاده می‌کرد.
گردان انبیاء از لشکر ۵۷ حضرت ابوالفضل (ع) به فرماندهی «ولی‌الله میرهاشمی» به‌عنوان اولین گردان خط شکن، بعد از باز شدن معبر و ایجاد رخنه توسط لشکر ۱۹ از شمال وارد پنج ضلعی شده و در امتداد جاده و کانال ضمن انهدام نیروها و امکانات دشمن، پیشروی کرد. در واقع گردان انبیاء طبق طرح از پیش تعیین شده در مسیر قرار گرفت و توانست از موقعیت به خوبی استفاده و اهداف خود را تصرف کند.
در ادامه، گردان «ثارالله» به فرماندهی «حمید خداشناس»، چون بعد از شروع عملیات و پشت سر گردان «انبیاء» وارد عمل شده بود و به دلیل حجم آتش سبک و سنگین دشمن، نتوانست طبق طرح مانور عمل کند، این گردان در مسیر اصلی قرار نگرفت و مسیر گردان «انبیاء» را در کنار کانال اصلی ادامه داد. بعد از عبور از روی کانال دو جداره به سمت راست تا پل سوم پیش رفت. ضمن پاکسازی منطقه سعی در تثبیت مواضع خود در پشت کانال زوجی را داشت که بعد از مدتی بنا به دستور برمی‌گردد.
گردان «محبین» به فرماندهی «علی‌مردان آزادبخت» به‌عنوان سومین گردان پشت سر گردان‌های «انبیاء» و «ثارالله» حرکت کرد و به انتهای خط حد گردان «انبیاء» یعنی آخر کانال و اول هلالی‌ها رسید و طی درگیری بسیار دشوار، هلالی اول را تصرف کرد. در آن هنگام گردان‌های «محرم» و «ابوذر»، پشت سر گردان «محبین» وارد منطقه شدند. گردان «محرم» نیز برای پاکسازی و تصرف هلالی دوم جاده در حال پیشروی بودند.
به‌رغم تصرف اهداف توسط لشکر ۵۷ حضرت ابوالفضل (ع) به علت عدم موفقیت یگان‌ها در چپ و راست و آتش شدید دشمن از طرفین رو به رو بر روی مناطق تصرف شده توسط نیروهای این لشکر در ساعت ۶:۱۰ صبح از طرف قرارگاه نجف به فرماندهی لشکر ۵۷ دستور توقف و ترک ادامه عملیات صادر شد.
عملیات موفق «کربلا ۵» از دل «کربلای ۴» بیرون آمد
در عملیات «کربلای ۴» علاوه بر هوشیاری دشمن، پیچیدگی جغرافیایی منطقه دلیل اصلی عدم‌الفتح بود، اجرای عملیات «کربلای ۴» در مرحله اول با توجه به موانع موجود در همان ساعت‌های اولیه متوقف شد. در این عملیات از ۲۶۰ گردان عملیاتی سپاهیان حضرت محمد (ص)، تنها ۴۰ گردان وارد عمل شده بودند.
تدبیر فرماندهی جنگ سبب شد، در حداقل زمان ممکن، عملیات «کربلای ۴» متوقف و عملیات گسترده «کربلا ۵» در کمتر از ۲ هفته با غافلگیری کامل عراق انجام شود؛ بنابراین عملیات موفق و سرنوشت‌ساز «کربلا ۵» از دل «کربلای ۴» بیرون آمد.
سرلشکر «محسن رضایی» فرمانده سپاه در دوران دفاع مقدس در رابطه با نقش لرستان در عملیات «کربلا ۴» گفته است: در عملیات «کربلای ۴» بهترین شناسایی را لشکر ۵۷ حضرت ابوالفضل (ع) لرستان انجام داد و نشان داد که دروازه‌ای که وارد «بصره» می‌شود، می‌توان از در «مینو» آبادان و خرمشهر وارد شویم که بین آب‌گرفتگی پنج‌ضلعی و شلمچه یک کانال بود که پشت سر مواضع عراقی قرار داشت و هر کسی که داخل این کانال می‌رفت تا خود اروندرود می‌توانست برود، حتی می‌شد از آنجا نیز عبور کند و وارد جنوب «بصره» شود.
رضایی در ادامه نقل کرده است: در عملیات «کربلا ۵» نیز لشکر ۵۷ حضرت ابوالفضل (ع) مؤثر عمل کرد، به‌طوری‌که در شب عملیات، نیروهای این لشکر مسیر را به لشکرهای دیگر نشان می‌دادند. در مراحل بعد نیز که پاتک‌های دشمن شروع شد، لشکر ۵۷ در تثبیت خط «کربلا ۵» خیلی مؤثر بود و «کربلا ۵» زمانی انجام شد که از این دژهای مستحکم عبور کردیم به طوری‌که در تمام دنیا صدا کرد، چون ایران از مستحکم‌ترین خطوط دفاعی عراق عبور کرد و این طلسم را شکست.
فرمانده وقت سپاه پاسداران در دوران دفاع مقدس گفت: در عملیات «کربلای ۴» لشکر ۵۷ حضرت ابوالفضل (ع) لرستان با گردان‌ها و سازمان رزم خود آماده عملیات بود، بخشی از منطقه به لشکر ۵۷ حضرت ابوالفضل (ع) که در مهمترین بخش عملیات یعنی شکستن طلسم «شلمچه» بود داده شد، یکی از یگان‌های پیروز، لشکر ۵۷ حضرت ابوالفضل (ع) استان لرستان بود که این یگان خط را شکست و بیشتر از حد جلو رفته بود، این در حالی بود که یگان‌های دیگر هنوز از خاک‌ریزها و سیم‌خاردارها نتوانستند جلوتر بروند، با این وجود احساس خطر کردیم که اگر لشکر ۵۷ بیشتر از این جلو برود عقبی‌ها در خطر هستند و تعداد زیادی اسیر می‌دهیم.
وی درباره علت سپردن این ماموریت به لشکر ۵۷ چنین می‌گوید: «این‌بار ما باید از یگانی استفاده می‌کردیم که هر چند ممکن است معروفیت یگان‌های دیگر را نداشته باشد ولی جنسشان با سختی عبور از موانع و سیم خاردارهای شلمچه سازگاری داشته باشد. این سختی را من در کوه‌ها از بچه‌های لرستان دیده بودم. جنس من هم با بچه‌های ۵۷ یکی بود و می‌دانستم که این بچه‌ها می‌توانند از این سختی‌ها عبور کنند. ما نیروهایی را می‌خواستیم که از سیم خاردارها عبور کنند و به پنج ضلعی بروند در آنجا متوقف نشوند بلکه با سختی عبور کنند تا به هلالی‌ها برسند؛ لذا باید از کسانی استفاده می‌کردیم که تحمل این سختی‌ها را داشته باشند. یکی از شاخص‌هایی که باعث شد من لشکر ۵۷ را برای این منطقه شلمچه انتخاب کنم این بود که می‌دانستم تک تکشان می‌توانند با سختی درگیر شوند.»
کشف اجساد غواصان ایرانی
در سال ۱۳۹۴، با گذشت ۳۰ سال از عملیات «کربلای ۴»، کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح اعلام کرد که اجساد ۱۷۵ غواص ایرانی را که با دستان بسته به شهادت رسیده‌اند را در منطقه «ابوفلوس» عراق تفحص کرده است. سردار باقرزاده همچنین اعلام کرد که برخی از اجساد کشف شده دارای هیچ جراحتی نیستند و نیروهای بعثی آنها را زنده به گور کرده‌اند. پیکر این غواصان به همراه ۱۰۰ رزمنده گمنام دیگر طی مراسمی در روز ۲۶ خردادماه سال ۱۳۹۴ در تهران و از میدان بهارستان تا معراج شهدا تشییع شدند.
نظر شما